Afgelopen week werd er landelijk stil gestaan bij het feit dat Nederland exact 70 jaar geleden bevrijd werd. En overal zijn er nog mensen die de Tweede Wereldoorlog zelf heeft meegemaakt en daar met passie over kunnen vertellen. Maar vraag aan de basisschooljeugd van tegenwoordig wat deze oorlog was en ze halen de schouders op. ‘Er was iets met de Duitsers toch?’
Dat roept bij mij de vraag op hoe lang we de oorlog nog moeten blijven herdenken. Is het inmiddels niet te lang geleden om er nog ieder jaar bij stil te staan? Mijn generatie en de generaties voor mij hadden nog een opa of oma die getuige was geweest van de oorlog. Als klein meisje mocht ik op zondagochtend op schoot zitten, zodat de geur van opa’s sigaren of oma’s eau de cologne in mijn neus prikte. En dan kwamen de verhalen over de oorlog.
Over de magere kinderen die helemaal uit Amsterdam naar Friesland werden gesmokkeld tijdens de Hongerwinter. Het hoefde niet eens heel heldhaftig te zijn, als de oorlog maar een echt gezicht krijgt. Niet langer de theorie uit de Mini Informatieboekjes op school, maar mijn eigen opa of oma die het meemaakte.
De jeugd van tegenwoordig heeft echter niet zo’n opa of oma. Die opa’s en oma’s zijn immers de babyboomers, die na de oorlog geboren zijn en zelf geen directe band hebben met de oorlog. En dus verdwijnt deze band ook bij de kleinkinderen. Maar gelukkig zijn er surrogaat opa’s en oma’s.
Eén van hen is Gerrit Fokkema, overlevende van De Overval. Fokkema is de enige die nog leeft van de groep mensen die deze beruchte verzetsactie van dichtbij meemaakt. Ik mocht hem interviewen in gevangenis De Blokhuispoort. We stonden bij cel nummer 5, het kleine hokje waar hij met zijn vader en broer Ruurd half november 1944 drie weken opgesloten zat. Tot de bevrijdingsactie op 8 december dat jaar, wanneer de knokploeg de Duitsers overvalt en 51 mensen bevrijdt.
Vandaag zal Fokkema met zijn 91 jaar een gastles geven aan de kinderen van basisschool De Tarissing in Spannum. Heel even is hij voor deze kinderen de oorlogsopa die ze niet hebben gehad. En ook al duurt de herdenking straks maar twee minuten, dit verhaal zullen ze zich de rest van hun leven herinneren.
Om antwoord te geven op mijn vraag aan het begin van deze blog. De oorlog is het herdenken waard zolang er mensen zijn zoals Gerrit Fokkema, die dit soort prachtige verhalen hebben. Want, zo zegt hij zelf, wanneer ze niet verteld worden, worden ze vergeten. Herdenken om niet te vergeten, een mooier doel kunnen die twee minuten op 4 mei niet krijgen.
