Ik kijk altijd graag naar het Engelse tv-programma De Grote Verbouwing. Daarin volgt presentator Kevin McCloud mensen die aan het begin staan van een groot bouwproject. Dat zijn geen simpele twee-onder-één-kappers, maar moderne futuristische bouwwerken. En heel soms gaat het om een kasteel.
Ik herinner me nog een aflevering over een al wat ouder Engels stel dat een vervallen kasteel kocht op het prachtige Engelse platteland. Ik zeg vervallen kasteel, maar 'ruïne' is een beter woord. Er stonden nog een paar muren overeind en hier en daar zag je iets dat leek op wat ooit een toren was geweest. Verder was alles in elkaar gezakt. Het was een grote bult met stenen, overwoekerd door onkruid.
Met een flinke portie enthousiasme en een grote zak met geld ging het stel de uitdaging aan. Ze kochten het kasteel om er hun droomwoning van te maken. Werkelijk nog geen seconde nadat ze de koopakte hadden ondertekend, viel er een brief op de mat van English Heritage, met daarin strenge eisen over wat wel en vooral niet mocht. Want zo hadden de ambtenaars besloten: het kasteel was cultureel erfgoed.
Allereerst moest er een archeologisch onderzoek worden uitgevoerd van enkele duizenden Engelse ponden. Want alles wat in de grond zat was net zo beschermd als wat er boven de grond stond. Er mocht bovendien geen steen worden afgebroken zonder dat een ambtenaar daarvoor akkoord had gegeven. Want ook al was het niet meer dan een bult stenen, het was wel een beschermde bult met stenen.
Al met al duurde het jaren en jaren voordat het droomhuis van het stel eindelijk klaar was. Het kasteel was gered, de bewoners gesloopt. Ik had diepe bewondering voor hun doorzettingsvermogen. Ikzelf had de handdoek al lang in de ring gegooid. En toch heb ik dit Engelse doorzettingsvermogen binnenkort ook nodig.
Hier in Oudega hebben we ons eigen kasteel: zuivelfabriek De Hoop. Vanaf begin 1900 was de fabriek het bruisende middelpunt van ons dorp. De afgelopen jaren is het een spookhuis geworden. Net als het kasteel in Engeland is er weinig meer van over. Met als grote verschil dat de stenen hier nog wel op elkaar staan. Stiekem hadden we liever een bult stenen gehad, want je voelt 'm al aankomen: ook deze fabriek zou wel eens cultureel erfgoed kunnen zijn.
Op dit moment wordt er onderzoek gedaan naar de culturele waarde van het gebouw. Mag het tegen de vlakte of is de historische betekenis zo groot dat het per se moet blijven staan? En als er eenmaal een stempel cultureel erfgoed op komt, wat betekent dat dan voor onze plannen? We houden ons hart vast. Ikzelf krijg vooral jeuk van dat lange wachten. Jaren en jaren hebben we tegen een ruïne aangekeken en nu moeten we wachten op een onderzoek.
Hopelijk vergaat het ons net zo als dat stel in De Grote Verbouwing. Ze waren na afloop gesloopt, maar alleen al het ophalen van de brug over de gracht rondom het kasteel gaf ze zo veel geluk en voldoening dat ze al dat bloed, zweet en die tranen zo weer waren vergeten. Misschien is het net als met een bevalling. Meteen na afloop roep je: dit nooit weer, om een jaar later vrolijk weer zwanger te zijn. Maar één ding weet ik zeker: dit wordt wel een zware bevalling.
